Bảy Thượng nghị sĩ Mỹ hôm 24/7 gửi một bức thư tới Bộ trưởng Thương mại Mỹ Gina Rainmondo, kêu gọi Hoa Kỳ không nên công nhận Việt Nam có nền kinh tế thị trường vì lo ngại điều này sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi quốc gia của Mỹ.
Bức thư được đưa ra vào khi ngày công bố quyết định cuối cùng của Bộ Thương mại Mỹ đang đến gần. Dự kiến ngày công bố quyết định là 26/7 nhưng sau đó Bộ Thương mại Mỹ đã phải lùi lại sang đầu tháng 8 do sự cố mạng internet toàn cầu.
Bức thư của các Thượng nghĩ sĩ có đoạn viết: “Việt Nam không có nền kinh tế thị trường. Đồng tiền Việt Nam không được tự do chuyển đổi. Việt Nam không có đàm phán tự do giữa người lao động và quản lý. Chính phủ vẫn giữ kiểm soát lớn đối với giá cả và sản xuất thông qua các doanh nghiệp Nhà nước hoặc các doanh nghiệp được hỗ trợ đến mức ngay trong quá trình Bộ Thương mại xem xét hồ sơ của Việt Nam, vẫn phải đồng thời tiến hành các điều tra về chống bán phá giá và trợ cấp liên quan đến Việt Nam”.
Theo các Thượng nghị sĩ Mỹ, việc nhìn nhận Việt Nam có nền kinh tế thị trường sẽ cướp đi của các doanh nghiệp và người lao động Mỹ những công cụ cần thiết để bảo vệ họ khỏi thương mại không công bằng.
Bộ Thương mại Mỹ đã xác định Việt Nam không có nền kinh tế thị trường từ năm 2002. Tuy nhiên, theo bức thư của các Thượng nghị sĩ Mỹ, từ đó đến nay, Chính phủ Việt Nam đã không tận dụng cơ hội để cải cách mà thay vào đó lại thắt chặt hơn việc kiểm soát thị trường. Ví dụ điển hình là Chỉ thị 24 của Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam ban hành vào ngày 13/7/2023 với nội dung “bảo đảm an ninh quốc gia trong bối cảnh hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng”.
Theo các Thượng nghị sĩ Mỹ, Chỉ thị này nhắm vào việc loại bỏ các thế lực thù địch nước ngoài và những ảnh hưởng có thể đe doạ sự cầm quyền của Đảng Cộng sản. Chỉ thị quy tất cả các dạng hợp tác và thương mại quốc tế là mối nguy cho an ninh quốc gia, đẩy mạnh hơn nữa việc kiểm soát và trừng phạt các nhóm xã hội dân sự và công đoàn, kiểm soát các tổ chức nước ngoài, kiểm duyệt và loại bỏ những người bất đồng.
Theo bức thư, dù chính phủ Mỹ có thể cho rằng việc công nhận Việt Nam có nền kinh tế thị trường có thể khiến Việt Nam dời xa khỏi ảnh hưởng của Trung Quốc nhưng không có bằng chứng nào cho thấy điều này.
“Việt Nam đã có thặng dư thương mại với Mỹ hơn 100 tỷ đô la một năm nhưng vẫn tiếp tục thúc đẩy quan hệ gần gũi hơn với Trung Quốc” – Bức thư có đoạn viết.
Bức thư mới có sự tham gia của các Thượng nghị sĩ Tom Cotton, Roger F. Wicker, Bill Cassidy, Cindy Hyde-Smith, Josh Hawley, Katie Boyd Britt, John Boozman.
Hồi đầu năm nay hơn 30 Dân biểu và Thượng nghị sĩ Mỹ cũng đã gửi thư tới Bộ Thương mại Mỹ bày tỏ quan ngại về việc Mỹ xem xét công nhận Việt Nam có nền kinh tế thị trường.
Vào tháng 9/2023, Bộ Công thương Việt Nam đề nghị Bộ Thương mại Mỹ (DOC) xem xét và công nhận Việt Nam có nền kinh tế thị trường. Chính phủ Mỹ vào tháng 10/2023 đã đồng ý xem xét hồ sơ của Việt Nam.